اطفاء حریق
• آتش سوزي هرآن ممکن است اتفاق افتد وظرف چند دقیقه جان ومال افراد را به خطر اندازد درحالی که 75 %آتش
سوزي ها قابل پیش بینی وپیشگیري هستند.
• از آتش سوزي هاي مهم ایران :آتش سوزي گمرك جلفا درسال 55 و آتش سوزي راه آهن نیشابوردرسال 82 را می
توان نام برد.
• اگر تاکنون دچار آتش سوزي نشده ایم تصور نکنیم هیچگاه دچار حریق نخواهیم شد یا نیازي به پیشگیري نداریم .
• صرف بیمه کردن ساختمان ومؤسسات تلفات جانی وعوارض روانی ناشی ازحریق هیچگاه قابل جبران نمی باشد.
• همواره فرهنگ سازي درزمینه نحوه پیشگیري ومبارزه با حریق الزامی و اجتناب ناپذیراست.
• عوامل بوجود آورنده حریق:
• عدم رعایت نکات ایمنی.
• عوامل اقتصادي اجتماعی فرهنگی.
• عوامل طبیعی وفیزیکی : آتش فشان – زلزله – صاعقه
مثلث آتش :
از بهم پیوستن سه ضلع اکسیژن ، حرارت ومواد قابل اشتعال حریق صورت میگیرد
مثلث آتش
•مواد قابل اشتعال
مواد در طبیعت از نظر فیزیکی به سه دسته تقسیم میشوند:
-1 جامد:  مثل چوب
-2 سیالات : روان ها
-3 گازها
سیالات خود به دو دسته زیر تقسیم میشوند:
مایعات : مثل آب ، بنزین ·
CO گازها : مثل اکسیژن، co2
مواد از لحاظ قابلیت احتراق به 3 دسته زیر تقسیم میشوند:
مواد قابل انفجار مانند باروت ü
مواد قابل احتراق مانند چوب ، کاغذ ü
مواد غیر قابل احتراق مانند آجر ، سنگ ü
(FIRE): آتش
فرایند تبدیل ماده به کربن،گرما ونور را آتش گویند
هرگاه سه عنصر ( AIR) اکسیژن یا هوا (FUEL) مواد سوختنی (HEAT)– حرارت یا جرقه دریک زمان ویک مکان با هم
جمع شوند آتش پدیدمی آید که به مثلث آتش معروف است. در مورد مایعات بجاي مثلث آتش مربع آتش گفته اند. یعنی جمع
شدن یکجا : مواد سوختنی ، حرارت یا جرقه ، اکسیژن و زنجیره ي مولکولی مواد.
طبقه بندي انواع آتش
آتشی که در اثر حریق جامدات مثل چوب بوجود می آید : آتش نوع  A
آتشی که در اثر حریق مایعات مثل بنزین بوجود می آید : آتش نوع  B
آتشی که در اثر حریق گاز ها مثل بوتان بوجود می آید : آتش نوع  C   
آتشی که بعلت عوامل برقی یا تجهیزات برقی مثل اتصالات جعبه برق ایجادمیشود : آتش نوع D
آتشی که در اثر حریق فلزات قابل احتراق مثل سدیم-پتاسیم-منیزیم- اورانیوم ایجاد میشود: آتش نوع E
گازها : گازها هنگامی که درهوا پخش شده باشند هیچگونه وسیله اي جهت کنترل و جلوگیري ازسوختن آن وجود ندارد
مگر قبل از اشتعال با تهویه و رقیق کردن هوا بدون حضور جریان برق والکتریسیته ساکن، درصورتیکه میزان نشت گاز
٪15 حجم فضاي باز برسد انفجار رخ خواهد داد و این میزان براي فضاهاي بسته10 ٪می باشد .
درصورتی که گازدرمخزن باشد اگرآتش سوزي رخ دهد به روش عملیات سدکردن و خنک کردن آن هم در مراحل اولیه
و قبل از داغ شدن مخزن تحت کنترل درمی آید.
• باتوجه به خطرانفجاردراین حریق لذا پیشگیري ازبروزآتش سوزي به مراتب مهمترازمبارزه با آن است گاهی خطرخاموش
کردن آتش گازها ازادامه آتش سوزي بمراتب بیشتراست .
• درصورتی که آتش سوزي ازسیلندرگازباشد بستن شیر گاز توام با سردکردن بوسیله آب توصیه میشود.
• احساس بوي گازدرراهروها نشانگر تراکم بیشترگازدراتاقها وخطر انفجار است
۴
راه هاي اطفاءحریق
• قطع ارتباط اضلاع مثلث آتش
• سرد کردن آتش- استفاده ازآب
• خفه کردن آتش( قطع اکسیژن) استفاده ازپتوي خیس-کپسول آتش نشانی
• سد کردن – ممانعت ازرسیدن سوخت به کانون اشتعال-بستن شیرمخزن گاز
تجهیزات اطفاء حریق
Fireequipment تجهیزات خاموش کننده
Fire detector تجهیزات هشدار دهنده
تجهیزات پیش گیري کننده Fireprotection
Sign Fire علائم
قسمتهاي مختلف یک خاموش کننده
- گاتریج : کپسولی کوچک فلزي است که در آن گاز ازت یا تحت فشار بسیار زیادي نگهداري می شود
- پین ایمنی :این پین بمنظور جلوگیري از فعال شدن کپسول بصورت سهوئ در یک سوراخ قرار دارد بنابراین در مواقع استفاده باید آنرا از جاي خود بیرون آورد
- دسته نگهدارنده :با استفاده از دسته کپسول را بلند و جابجا میکنیم
- ضامن یا اهرم: با فشار دادن این ضامن پس از بیرون آوردن پین محتویات کپسول با سرعت از شیلنگ و نازل به بیرون پرتاب می شود.
گیج یا فشارسنج:
این وسیله تنها درکپسولهاي پودربکارمیرود و نشان دهنده میزان فشار گاز درون گاتریج است .گیج ازیک صفحه با دو رنگ
سبز و قرمز ویک عقربه تشکیل شده است رنگ سبز نشان دهنده شارژبودن کپسول و رنگ قرمز نشان دهنده خالی بودن
کپسول است اما اگر عقربه روي رنگ قرمز سمت راست سبز باشد کپسول بیش از استاندارد شارژ میباشد.
برچسب روي سیلندرهاي آتش نشانی باید شامل اطلاعات زیر باشند:
-نوع خاموش کننده بکاررفته
-علامت استاندارد
-وزن کپسول
-تاریخ شارژ و انقضاء
-نوع حریق
-دستورالعمل استفاده از کپسول
-نام شرکت سازنده
انواع خاموش کننده
پودر / شن و خاك (POWDER) CO فوم / 2 (FEOM) / آب (WATER)
(water) خاموش کننده ي آب
متداولترین خاموش کننده اي است که بخصوص براي اطفاء حریق جامدات استفاده میشود.که مزایاي آن عبارت است ازفراوانی و
دسترسی آسان خنک کننده است ، ارزانی و سهولت استفاده
اشکالات استفاده از آب
-در حریق فلزات قابل اشتعال استفاده از آب موجب انفجار می گردد
-آب بر روي برخی از کالاها مانند وسایل برقی یا کاغذي اثر نامطلوب دارد
-استفاده زیاد از آب در کشتی ها می تواند موجب از بین رفتن تعادل آن گردد.
-در حریق تجهیزات الکتریکی و برق کاربر آب میتواند موجب برق گرفتگی و گسترش آتش میگردد
نکات لازم در خصوص استفاده از آب
-براي اطفاء حریق جامدات آب را باید بصورت جت روي قلب آتش بگیریم
-استفاده از آب بصورت جت بر روي مایعات در حال اشتعال موجب گسترش آتش به اطراف میگردد.
در صورتی که بخواهیم براي اطفاء حریق مایعات از آب استفاده کنیم باید آنرا بصورت مه پاش بکار بریم.
-براي خاموش کردن حریق گوگرد هیچگاه از آب دریا( آب شور) استفاده نکنیم زیرا اینکارباعث تولید گاز سمی و در نتیجه موجب خفگی میگردد.
در مورد تجهیزات الکتریکی و برقی رعایت نکات ذیل ضروري است.
-در صورتی که براي خاموش کردن حریق وسایل و تجهیزات برقی خاموش کننده اي جز آب در دسترس نباشد باید برق را از منبع قطع کرد.
-در برخی از تجهیزات برقی برق ذخیره میشود (خازنها )ریختن آب بر روي اینگونه وسایل و تجهیزات موجب برق گرفتگی و جرقه میگردد.
( Foam فوم(کف
فوم مایعی خاموش کننده است که بویژه در مورد مایعات کاربرد دارد این ماده بعلت سبکی روي مایع در حال اشتعال را گرفته و
از رسیدن اکسیژن به آتش جلوگیري می کند.از خواص دیگر فوم خنک بودن آن است.

کپسول فوم برنگ خردلی یا قرمز با نوار خردلی دور آن براي اطفاء حریق مایعات استفاده می گردد
فوم از نظر نوع ماده اي که آز آن تولید میشود به دو دسته زیر تقسیم می شود:
-فوم مکانیکی :این نوع فوم از بقایایی اجساد حیوانات مرده مانند شاخ ، پوست ، سم ، خون و غیره... تهیه میگردد
-فوم شیمیایی :این نوع فوم از مواد شیمیایی بنام بی کربنات سدیم و سولفات آلمینیوم تهیه میشود.
انواع فوم:
فوم از نظر میزان انبساط به انواع ذیل تقسیم میگردد
-فوم با قابلیت انبساط بالا که در کپسولها استفاده میگردد
-کف با قابلیت انبساط متوسط توسط شناورها استفاده میگردد
foamtank - کف با قابلیت انبساط کم که در
بطور معمول فومی که از نازل خارج می شود ترکیبی از 3%فوم خالص و % 97 آب و هوامیباشد
در استفاده از فوم به نکات ذیل باید توجه نمود
فوم مانند آب بر روي برخی از کالاها مانند وسایل برقی یا کاغذي اثر نامطلوب دارد
-در حریق فلزات قابل اشتعال استفاده از آب موجب انفجار می گردد
-در حریق تجهیزات الکتریکی و برق کاربر آب میتواند موجب برق گرفتگی و گسترش آتش میگردد
Powder پودر
پودر خاموش کننده جامد است بسیار نرم و لطیف برنگ سفید مایل به صورتی که براي اطفاء تمام انواع آتش کاربر دارد
اما گازها ، مایعات و فلزات ) می باو بیشترین کاربرد آن براي اطفاء آتش نوع B.C.d می باشد)
پودر از موادشیمیایی مانند بیکربنات سدیم یاپتاسیم تهیه میشود و بااختلال درزنجیره مولکول مایعات همچنین ایجاد یک
پوشش رویحریق، آتش راخاموشمیکند.
براي اطفاءحریق فلزات ازنوعی پودرسیاهرنگ که ازترکیبات کلرورسدیم وپتاسیم استفاده می گردد
نمونه ي کپسول پودر:
-کپسول پودر برنگ آبی یا قرمز با نوار آبی رنگ دور آن که براي اطفاء هر نوع حریق استفاده میگردد اما موثرترین کاربرد آن براي خاموش کردن حریق مایعات و فلزات است

٧
CO گاز 2
یعنی تجهیزات الکتریکی و برقی استفاده می D گازي است بی رنگ وبو که از آن بعنوان خاموش کننده بویژه آتشهاي نوع
گردد
CO خواص 2
-گازي است خفه کننده که با احاطه اطراف آتش مانع از رسیدن اکسیژن شده و حریق را خاموش می کند
برابر هوا وزن دارد - CO2- 5/ چون خنک کننده قوي نیز است با سرد کردن آتش موجب خاموش کردن حریق می گردد 1 CO2-
برابر بیشتر از هواست CO غلظت 2 50
قدرت انبساط بالایی دارد براي همین براي شارژ گاتریج همچنین باد کردن لایف رفت و لایف جکت از این گاز استفاده CO2-
می گردد
خاموش کننده هاي دستی:
کپسولهاي به وزن 1تا 12 کیلوگرمی هستندکه بمنظور اطفاءحریقهاي کوچک ویادر مراحل ابتدایی آن استفاده میگردد
توجه :در کنار هر نوع آتش خاموش کن که شرح آن گذشت شکل نوع دستی آورده شده.
امتیازات خاموش کننده هاي سیار
-هر شخص به آسانی می تواند آنرا حمل نماید
-هزینه خرید و نگهداري و شارژ آن کم است
-جاي کمی را اشغال می کنند
-به آسانی در دسترس است
-متناسب با نوع آتش قابل استفاده است
-در مورد حریق هاي موضعی و کوچک کاربرد موثري دارد
تعیین مکان مناسب جهت نصب خاموش کننده ها
1 متري از سطح زمین نصب شود چنانچه وزن خاموش کننده بیشتر از 18 کیلو باشد حداکثر در ارتفاع / -1 حداکثر در ارتفاع 5
1متري زمین نصب شود در مکانهاي پر تردد کودکان ونوجوانان کم است می توان در ارتفاع پائین تر نصب شود
-2 توزیع یکنواخت صورت بگیرد
-3 در نزدیکی ورودیها وخروجیها باشد
-4 در مکانی نصب شود که امکان صدمات فیزیکی به آنها را به حداقل برساند
-5 مسیر ،جهت دسترسی کوتاه فراهم باشد
-6 در فضاي باز ،سیلندر نباید در مقابل تابش مستقیم نور خورشید یا برف وباران قرار گیرد
-7 باید دقت داشت که خاموش کننده در فاصله دورتر از مواد مخاطره آمیز نصب شود
-8 وقتی که خاموش کننده بر روي چرخ یا دیوار نصب می باشد باید از بستهاي مخصوص استفاده نمود
شناسایی نوع خاموش کننده از طرف رنگ بدنه سیلندر
-1 خاموش کننده محتوي آب به رنگ قرمز می باشد
-2 خامش کننده محتوي کف به رنگ زرد یا لیموئی می باشد
-3 خاموش کننده محتوي پودر به رنگ آبی می باشد
به رنگ مشکی می باشد co -4 خاموش کننده محتوي گاز 2
-5 خاموش کننده محتوي هالوژنه به رنگ سبز می باشد
لازم به ذکر است در حال حاضر اکثر تولید کنندگان از رنگ قرمز براي تمامی خاموش کننده ها استفاده می کنند
٨
« خطرات گازها و طریقه مبارزه »
بطورکلی در مورد مواجه شدن با خطرات گازها دو حالت مختلف وجود دارد
1 مرحلهاي که آتش سوزي ناشی از گاز بوجود آمده باشد
2 مرحلهاي که گاز در ساختمان پخش شده و آتش نگرفته باشد.
* براي مبارزه در مرحله اول؛ یعنی آتش سوزیهاي ناشی از گاز در محلهاي سرپوشیده، لازم است ابتدا اطراف مخازن گاز را با
توجه به نوع آتش سوزي خاموش نماییم، در صورتی خود گاز را خاموش مینماییم که مخزن گاز قابل حمل به بیرون یا شیر
کنترل آن سالم باشد تا بتوانیم پس از خاموش کردن، بلافاصله مخزن را به خارج از ساختمان منتقل و یا با بستن شیر کنترل از
خروج گاز جلوگیري نماییم. در صورتی که مخزن قابل انتقال نباشد و یا به عللی نتوانیم از خروج گاز جلوگیري کنیم، باید از
خاموش کردن خود سیلندر گاز پس از خاموش کردن اطراف خودداري نماییم و مرتباً بوسیله آب مخزن را از تمام نقاط و بیشتر
از قسمت بالا خنک نموده از سرایت آتش به اطراف جلوگیري کنیم تا زمانی که وسائل انتقال مخزن و یا جلوگیري از خروج گاز
آماده گردد.
یادآوري: علت این که باید از خاموش کردن گاز در صورت عدم انتقال مخزن یا جلوگیري از خروج گاز در جاهاي سر پوشیده
خودداري نماییم، این است که امکان دارد در اطراف سیلندر گاز خاموش نشده باشد و جرقهاي در زیر جعبهها، داخل کشوها و یا
بطور کلی در محلی خارج از دید آتش نشان، باقی بماند، از طرفی گاز را که خاموش ساختیم نتوانیم آن را کنترل کنیم که در
نتیجه گاز رها شده مخلوط با هوا، فضا را پر میکند و با باقی مانده جرقه آتش، تولید انفجار میکند که هم امکان تلف شدن افراد
وجود دارد و هم خسارات ناشی از انفجار به مراتب بیشتر از آتش سوزي اولیه خواهد بود.
براي خاموش نمودن آتش سوزي گازها، باید هر سه طریق اطفاي مثلث آتش را انجام دهیم
1 سیلندر را به وسیله آب خنک میکنیم (پایین آوردن درجه حرارت)
2 آتش را بوسیله مواد خفه کننده، پودرهاي شیمیایی و گاز کربنیک و غیره خاموش میسازیم (خفه کردن).
3 جریان گاز را قطع میکنیم (دور ساختن مواد سوختنی).
*مرحله دوم ؛ زمانی که گاز در ساختمان پخش شده و آتش نگرفته باشد (مرحله خطر) در این حالت لازم است که براي جلوگیري از انفجار
و آتش سوزي اقدامات زیر انجام شود:
1 خاموش کردن تمام منابع حرارتی؛ از قبیل بخاري و چراغهاي خوراك پزي و غیره
2 از قطع و وصل نمودن کلیدهاي برق خودداري شود؛ یعنی اگر حتی یک لامپ روشن بود آن را بوسیله کلید خاموش نکنیم چون خود کلید
تولید جرقه مینماید البته در مواردي که فیوز برق در خارج از ساختمان قرار دارد میتوانیم فیوز کنتور را باز کنیم تا جریان برق در داخل
ساختمان بدون ایجاد جرقه قطع شود ولی اگر فیوز در محل پخش شدن گاز باشد به هیچ عنوان آن را باز نمیکنیم.
3 جلوگیري از خروج گاز بوسیله بستن شیر کنترل.
4 باز کردن تمام دربها و پنجرههاي ساختمان.
5 خارج کردن گاز داخل ساختمان بوسیله ایجاد باد و براي این کار باید از وسائلی استفاده شود که تولید الکتریسیته ساکن یا جرقه ننماید و
وسائل مناسب عبارتند از یک مقواي بزرگ یا قطعهاي گونی یا پارچههاي نخی و غیره. مطمئن تر آن است که پارچه یا گونی را خیس نماییم.
6 بهتر است از دستکش یا یک تکه پارچه مرطوب براي باز و بسته کردن دربها استفاده شود چون حرکت در روي موکتها، در بدن تولید
الکتریسیته ساکن میکند.
7 براي داخل شدن به محل بهتر است از دستگاه تنفس استفاده کنیم یا قطعهاي پارچه در جلوي دهان قرار دهیم و در صورت امکان چیزي
باشد که صورت را بپوشاند تا در زمان بروز آتش سوزي ریه و مجاري دچار سوختگی نشود.
٩
1  افقی. 2 عمودي. « عوامل گسترش آتش سوزي »
عوامل گسترش آتش سوزي بصورت افقی عبارتند از:
 باد  انتقال حرارت به صورت تشعشعی  ریختن مایعات قابل اشتعال و جاري شدن آنها
 انفجارات ناشی از احتراق یا فشار  سرعت انتقال آتش در موارد مختلف
عوامل توسعه آتش سوزي بصورت عمودي:
آتش سوزي به صورت عمودي سریعتر از افقی صورت میگیرد و عوامل آن عبارتنداز:
1 راهروها و پلهها
2 کانال آسانسورها
3 پنجرهها
4 روزنه و منافذ سقفهاي کاذب
5 کانال کابلهاي برق، کولر و تهویه
روش کار اطفاء حریق :
اول شناسائی عامل حریق بعد بکارگیري استراتژي اطفاءحریق
اطمینان ازشارژبودن کپسولهاي آتش نشانی باکنترل گج فشارگاز.
سروته کردن کپسول پودروگازجهت یکنواخت شدن محتویات آن .
. CO کشیدن ضامن کپسول وفشاردادن اهرم ابتدابصورت تک ضربه جهت خنکشدن لوله خروجی گاز 2
1تا 3 متري ازحریق جهت استفاده از کپسول آتش نشانی. / رعایت فاصله 5
جهت استفاده ازکپسول بایستی پشت به جهت باد ایستاد.
درصورتی که حریق درفضاي بسته ایجاد شده نبایستی درب وپنجره ها یکباره بازشوند.
قطع جریان برق وگاز در اولویت اقدامات اطفاءحریق است.__